Hormone tăng trưởng ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao và giúp điều hòa quá trình trao đổi chất, nước và chức năng thận.
1. Hormone tăng trưởng là gì?
GH (viết tắt của hormone tăng trưởng), còn được gọi là somatotropin hoặc STH, là một loại protein được sản xuất bởi tuyến yên, một tuyến nhỏ nằm ở đáy não, do đó được kiểm soát bởi một vùng não gọi là vùng dưới đồi.
2. Chức năng của hormone tăng trưởng là gì?
Hormone tăng trưởng, đúng như tên gọi, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa quá trình phát triển và trao đổi chất của cơ thể. Nội tiết tố này tác động lên xương, sụn, cơ và gan thông qua việc sản xuất các chất đặc biệt, được gọi là somatomedins (IGF1: yếu tố tăng trưởng giống insulin), chịu trách nhiệm cho sự phát triển của xương; hoặc nó can thiệp trực tiếp vào các mô tạo ra các hiệu ứng trao đổi chất như tăng chất béo trung tính và glucose trong máu và tổng hợp protein trong các mô. Do đó, nó có tác dụng là kích thích "xây dựng" các mô và cơ quan.
Tác dụng của GH biểu hiện khác nhau tùy theo độ tuổi. Ở trẻ em, chức năng chính của hormone tăng trưởng là điều hòa sự tăng trưởng về chiều cao. Ở người trưởng thành, GH thực hiện các chức năng quan trọng không còn liên quan đến sự tăng trưởng mà là kiểm soát quá trình chuyển hóa đường, chất béo, mật độ xương và protein.
Hormone tăng trưởng không được sản xuất một cách nhất quán trong suốt cuộc đời hoặc trong suốt một ngày.
Ở trẻ sơ sinh, mức độ sản xuất hormone tăng trưởng thường thấp, tăng dần trong thời thơ ấu cho đến khi đạt đến đỉnh điểm ở tuổi dậy là thời kỳ tốc độ tăng trưởng cao nhất. Ở tuổi trưởng thành, nồng độ GH trong máu giảm dần.
Sản xuất GH trong ngày không liên tục với mức cao nhất trong khi ngủ và đặc biệt là trong những giờ đầu tiên của giấc ngủ.
3. Hormone tăng trưởng cũng quan trọng đối với người lớn
Trong lĩnh vực "sinh lý", ở người trưởng thành, lượng hormone tăng trưởng cao hơn có liên quan đến việc giữ nitơ và oxy hóa dự trữ lipid hiệu quả hơn, đồng thời có tác dụng chống lão hóa (chống lão hóa) quan trọng ảnh hưởng đến tất cả các vùng của cơ thể.
Tại sao hormone tăng trưởng cũng quan trọng đối với vận động viên?
Hormone tăng trưởng cũng là một yếu tố rất quan trọng đối với các vận động viên:
Ở các vận động viên cần sức bền kéo dài và cường độ cao, GH thúc đẩy quá trình phân giải glycogen và do đó thực hiện tác dụng tăng đường huyết .
Ở tất cả các vận động viên, nhưng đặc biệt là những vận động viên cần sức mạnh và tốc độ, GH thúc đẩy quá trình phục hồi và bù đắp cho cơ bắp.
4. Yếu tố kích thích hoặc ức chế tiết hormone tăng trưởng
Yếu tố kích thích tiết hormone tăng trưởng
Sản xuất hormone tăng trưởng của tuyến yên được điều chỉnh bởi vùng dưới đồi thông qua các hormone trung gian kích thích và ức chế.
Các đỉnh hormone tăng trưởng lớn nhất được tìm thấy vào ban đêm, đặc biệt là khi bắt đầu giấc ngủ. Những đỉnh này giảm dần theo độ tuổi, đến mức tiết hormone tăng trưởng ở tuổi trưởng thành là khoảng 15% so với ở tuổi dậy thì.
Ngoài giấc ngủ, hormone tăng trưởng còn được kích thích thông qua:
Vận động thường xuyên như thể dục thể thao.
Khi gặp các tổn thương thể chất.
Nhịn ăn (hạ đường huyết). Tuy nhiên, trong trường hợp thiếu hụt protein mãn tính, lại là một yếu tố bất lợi.
Do đó, để tối ưu hóa quá trình tổng hợp hormone tăng trưởng nội sinh, trong lối sống hàng ngày cần:
Điều hòa giấc ngủ, có thể tăng thời lượng và/hoặc cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Thường xuyên luyện tập hoạt động thể chất, tốt hơn nếu bao gồm cả các bài tập cường độ cao.
Tôn trọng chế độ ăn uống cân bằng - với protein đúng nhu cầu - ít calo (trong trường hợp thừa cân).
Yếu tố ức chế tiết hormone tăng trưởng
Với sự có mặt của một số yếu tố hoặc điều kiện giải phóng hormone tăng trưởng có thể giảm.
Khi trưởng thành, tình trạng suy giảm nghiêm trọng có thể do chấn thương não, khối u tuyến yên hoặc tổn thương tuyến yên (ví dụ, sau phẫu thuật hoặc xạ trị).
Các yếu tố khác có thể ảnh hưởng tiêu cực đến việc giải phóng GH là:
Tăng đường huyết.
Rối loạn nhịp thức ngủ.
Béo phì, đặc biệt là béo bụng.
Căng thẳng tâm lý hoặc cảm xúc quá mức.
Glucocorticoids - ví dụ, nồng độ cortisol cao bất thường.
Cường giáp.
Lối sống ít vận động (ngày càng phổ biến) và thức khuya.
Có đúng là ăn sau khi chơi thể thao ngăn chặn sản xuất hormone tăng trưởng?
Việc tăng tiết hormone tăng trưởng sau khi hoạt động thể thao bị hạn chế khi tiêu thụ thực phẩm kích thích tiết insulin (không nhất thiết chỉ carbohydrate, protein và chất béo cũng có tác dụng tương tự) vì nó sẽ kìm hãm các cơ chế sửa chữa cơ bắp sau khi tập luyện. Do đó, thông thường nên tránh vội vàng ăn sau khi hoạt động thể thao.
5. Bệnh lý thiếu hormone tăng trưởng
Ở trẻ em, bệnh lý thiếu hụt hormone tăng trưởng gồm có:
Làm suy yếu sự phát triển của cơ thể (bệnh lùn tuyến yên), sự phát triển của cơ quan sinh dục và các đặc điểm soma.
Tăng tích tụ mỡ ở vùng bụng.
Mặt khác, nếu sự thiếu hụt hormone tăng trưởng ảnh hưởng đến người lớn, thì chúng ta thấy:
Giảm khối lượng cơ bắp.
Tăng khối lượng chất béo.
Thay đổi trao đổi chất.
Tăng độ giòn của xương.
Giảm khả năng chịu đựng khi vận động.
6. Bệnh lý thiếu thừa hormone tăng trưởng
Ở trẻ em, mức GH quá mức trong nhiều trường hợp là do khối u (mặc dù thường lành tính) của tuyến yên và gây ra sự phát triển liên tục ngay cả sau giai đoạn tăng trưởng sinh lý: trong những trường hợp này, chúng ta nói về chứng khổng lồ và các đối tượng bị ảnh hưởng bởi nó có thể cao hơn 2,1m. Sự dư thừa hormone tăng trưởng cũng có thể gây ra:
Thay đổi các đặc điểm trên khuôn mặt.
Dậy thì muộn.
Chứng đau nửa đầu thường xuyên.
Ở người lớn, quá nhiều hormone tăng trưởng có thể gây ra bệnh to cực, một tình trạng bệnh lý trong đó xương không còn dài ra mà trở nên dày hơn. Các triệu chứng ban đầu của bệnh to cực (da dày lên, đổ mồ hôi nhiều, kiệt sức, đau nửa đầu, đau khớp) không đặc hiệu và do đó khó xác định chính xác. Nhưng nếu việc sản xuất GH quá mức vẫn tiếp diễn, bệnh nhân sẽ bị to bàn tay, bàn chân và xương mặt, hội chứng ống cổ tay và sự gia tăng kích thước của một số cơ quan nội tạng. Lượng GH dư thừa cũng có thể gây ra sự xuất hiện của polyp biểu mô sợi và ruột .
Nếu không được điều trị, bệnh to cực và bệnh khổng lồ có thể dẫn đến sự phát triển của một số biến chứng:
Bệnh tiểu đường loại 2
Tăng nguy cơ bệnh tim mạch
Huyết áp cao
Viêm khớp
Giảm tuổi thọ